آموزش تعمیر لامپ کم مصرف

اجزای کلی تشکیل دهنده لامپ LED:

1-       فریم (قاب) لامپ : تمامی اجزای لامپ در داخل قاب قرار می گیرند. حباب نیز نیز جزئی از قاب هست.

2-      برد مدار چاپی LED ها: تمامی LED ها با سیم کشی مربوطه روی این برد نصب هستند.

3-      درایور: وظیفه آن تبدیل برق قوی خانگی به برق تنظیم شده و مناسب جهت ال ای دی هست.

ابزار لازم جهت تعمیر لامپ های LED:

1-      کمی دانش و مهارت فنی (در حد کار با هویه و مولتی متر)

2-      مولتی متر (جهت اندازه گیری ولتاژ یا جریان)

3-      منبع تغذیه ( از پاور رایانه گرفته تا شارژر موبایل که ترجیحا تغذیه 12 ولت بهتر است)

4-      تعداد محدودی مقاومت بین صد اهم تا یک کیلو اهم

5-      تعدادی چیپ   LED ترجیحا با ولتاژ متنوع 3 – 6 – 9 – 18 – 36  ولت

6-      هویه 40 الی 60 وات (مونتاژ  با دستگاه هیتر اصولی تر و تمیز تر خواهند بود اما نیاز به مهارت بیشتر دارد)

نکات ایمنی:

1-      به هیچ عنوان لامپ متصل به برق را باز نکنید!

2-      پس از قطع برق حداقل یک دقیقه صبر کنید تا برق موجود در درایور لامپ تخلیه گردد.

قدم اول – بازکردن لامپ:

لامپ های کوچک بدون پیچ بوده و به صورت فشرده مونتاژ شده اند، قسمت های پلاستیکیاین لامپ ها حین بسته شدن توسط نگه دارنده هایی از داخل قفل می شوند به راحتی میتوان با یک پیچ گوشتی 2 سو محفظه حبابی را از بدنه جدا نمود. در لامپ های بزرگتر به دلیل تولید حرارت بالا و استفاده از بدنه آلومینیومی جهت دفع حرارت، معمولا تکه های بدنه به هم پیچ شده اند.

اگر حین باز کردن محفظه پلاستیکی، نگه دارنده های آن شکسته شد اصلا نگران نباشید؛ در موقع بستن لامپ می توانید از چسب برای استحکام بیشتر استفاده نمایید. پس از باز نمودن محفظه حبابی برد LED  قابل مشاهده خواهد بود. این برد به بدنه لامپ توسط خمیر سیلیکون و پیچ ثابت شده است. معمولا وسط برد LED سوراخی ایجاد شده که سیم های درایور به برد متصل شوند

 قدم دوم – عیب یابی:

عیب های کلی لامپ LED :

1-      سوختن یا قطع شدن LED  ها (اتصال باز یا کوتاه)

2-      نقص در درایور

هدف اصلی این مقاله پرداختن به مورد اول است. اما در یک پاراگراف به موارد درایور به صورت کوتاه می پردازیم. توجه داشته باشید مورد درایور احتیاج به تخصص و مهارت بیشتری در حوزه الکترونیک داشته و  خرابی آن در لامپ ها بسیار کمتر است.

سایز بندی LED  ها :

استانداردی که LED های SMD  چهارگوش برای نمایش اندازه از آن پیروی می کند در واقع همان نمایش طول و عرض در کد مربوط به LED است به طوری که طول و عرض آن به صورت یک عدد چهار رقمی با واحد دهم میلیمتر مشخص شده؛ مثلا LED SMD 2835 بیانگر این است کهLED  چهارگوش و در ابعاد 2.8mm X 3.5mm می باشد. استاندارد های رایج شامل 2835-3528-3020-3030-3535-3014-4014-5050-5060-5730 و… می باشند. لازم به ذکر است که بیشترین نوع LED استفاده در لامپ ها از استاندارد 5730 و 2835 می باشد. کافیست اندازه یکی از LED های لامپ سوخته خود را با کولیس یا خط کش اندازه گیری کرده و معادل آن را جهت تعویض تهیه نمایید.

توجه داشته باشید که اتصال کوتاه نمودن چیپ سوخته اصلا کار درستی نمیباشد و سایر چیپ ها به ترتیب از بین می رود.

بهترین روش برای تعمیر، جایگزین کلیه ی چیپ های قبلی با چیپ های سالم جدید است. هر چند اگر سایز چیپ ها سالم باشد باید کلا تعویض شوند.

در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در مورد چیپ های پر مصرف در لامپ های ال ای دی، به لینک های زیر مراجعه فرمایید:

چیپ 2835

چیپ 5730

تست و عیب یابی درایور:

با اتصال درایور به برق و اندازه گیری ولتاژ خروجی آن می توان به سالم بودن یا نبودن درایور پی برد. معمولا درایور هایی که مدارات محافظ دارند در صورت آسیب دیدن LED  ها سالم می مانند.درایور سالم زمانی که به بار وصل نیست در خروجی خود ولتاژ DC از 50 تا 300 ولت را می تواند داشته باشد لذا در زمان تست خروجی مراقب ولتاژ بالا باشید. درایوری که خروجی آن نوسانی و یا قطع بود، ممکن است خازن های آن دچار مشکل باشد. معمولا مشکل در خازن به صورت تغییر شکل نمایان میگردد  که با تعویض خازن مشکل حل می شود.

درایور ها دارای مشخصه هایی هستند که هنگام تعویض باید از آنها آگاه بود.در شکل زیر جزییات درایور نشان داده شده است؛ هر درایور جریان ثابت دارای مشخصات منحصر به فرد خود می باشد؛ یعنی ولتاژ و جریان خروجی. این مقادیر لامپ هایی که درایور آن ها جداگانه بسته بندی شده است قابل رویت می باشد. در شکل زیر پارامتر های مورد نیاز برای خرید درایور با مشخصات مشابه را می توانید مشاهده کنید. به عنوان مثال مشخصات ولتاژ جریان این درایور به شرح زیر می باشد:

7-15X1W: بیانگر این است که درایور فوق می تواند بین 7 تا 15 عدد LED  یک وات که با هم سری شده اند را جریان دهی کند.

DC 21-53V 280-300Ma: ولتاژ و جریان خروجی را مشخص می کند که در این مورد ولتاژ خروجی برای تنظیم و ثابت نگه داشتن جریان خروجی در 300 میلی آمپر، در صورت از 21 ولت تا 53 ولت تغییر می کند.

سوال: فرض کنیم برای این درایور به جای10 LED یک وات سری شده از LED نیم وات استفاده شود؛ آن وقت مدار اتصال LED ها چگونه خواهد بود؟

جواب: چون توان LED  های جدید نصف شده است، باید  از 20 عدد به جای 10 عدد استفاده کرد. که به صورت (سری موازی) به هم متصل می شوند؛ دو ردیف 10 تایی سری شده که در نهایت با هم موازی می شوند. در شکل زیر طریقه اتصال را مشاهده می کنید.

اما اگر درایور لامپ فاقد مشخصات بود چگونه می توان نوع آن را جهت جایگزینی تعیین نمود؟

جواب: اینجا کمی تجربه فنی به کارتان می آید. به سراغ برد LED بروید؛ یکی از LED ها را با منبع تغذیه ای که دارید و یک مقاومت سری شده با یک سر آن روشن کنید. اگر منبع تغذیه قابل تنظیم دارید احتیاجی به مقاومت نیست. با فرض داشتن منبع تغذیه متغیر و اتصال آن به دو سر LED با رعایت قطب مثبت و منفی شروع به افزایش ولتاژ کنید؛ ولتاژی که در آن LED به نور حداکثر خود برسد، ولتاژ بایاسLED می گویند. این ولتاژ در پله های 3-6-9-18-36 ولت است. در یکی از این ولتاژ ها کهLED  پرنور شده است، جریان آن را اندازه گیری کنید مثلا فرض کنیم ولتاژ روشن شدن 9 ولت و جریان گذرنده 50 میلی آمپر باشد.

ولتاژ و جریان برد لامپ از یک ضرب ساده محاسبه می شود:

ولتاژ برد لامپ: ولتاژ یک LEDX تعداد LED های سری شده = 9X3=27 V

جریان برد لامپ: جریان یک LEDX تعداد ردیف LED های موازی شده = 50mA x 4 =200 mA

در نتیجه درایور این برد باید در رنج خود 27 ولت  را دارا بوده و جریان آن نیز 200 میلی آمپر باشد. به همین سادگی!

در نهایت با حصول اطمینان از صحت و سلامت LED  های برد لامپ و درایور آن بعد از تعمیر و باز بینی، شیرین ترین قسمت، یعنی مشاهده نتیجه فرا می رسد. لامپ را در پاتروم بسته و تست کنید، لامپ باید روشن شود، اگر روشن نشد، مجددا اتصالات و جهت LED ها و درایور را مجددا تست نمایید.

عیب یابی LED  ها :

برخی از ال ای دی های از بین رفته، نشانه ی ظاهری دارند به طوریکه لکه ای سیاه بر روی آنها مشاهده می گردد.

وقتی LED  ای می سوزند باعث قطع شدن قسمتی و یا تمام لامپ می شود.

تمامی LED های سوخته یک از دو رفتار زیر را دارند:

1-      ال ای دی سوخته، اتصال کوتاه شده باشد (پایه های آن پس از سوختن به هم وصل شده باشد)

2-      ال ای دی سوخته، قطع شده باشد.(در این صورت برقی از آن عبور نمی کند)

روش تشخیص این دو رفتار بسیار ساده هست، برای مورد اول مولتی متر را بر روی تست بوق قرار داده و دو سیم آنرا به دو پایه LED  متصل نمایید. اگر بوق زد یعنی یقینا سوخته و اتصال کوتاه هست.

برای مورد دوم منبع تغذیه خود را به ال ای دی با یک مقاومت متصل نمایید ولتاژ را با آرامی از 3 الی 36 ولت و یا 37 ولت افزایش دهید اگر ال ای دی روشن نشد، مورد دوم  رخ داده است این LED یقینا سوخته و اتصال باز شده هست. حتما مجدد با برعکس کردن تغذیه تست فرمایید تا اگر قطب ها را اشتباه زده اید، مجدد بررسی شود. مرحله ی بعدی تعویض ال ای دی هست.

در صورتیکه قصد تعمیر لامپ های ال ای دی به صورت حرفه ای را دارید میتوانید از دستگاه تستر حرفه ای ال ای دی استفاده نمایید. این دستگاه همه نوع ال ای دی را با هر آرایش و ولتاژ و جریانی تست میکنند.

روش تعویض چیپ:

در ابتدای آموزش ذکر کرده ایم که ال ای دی گرمای تولیدی دارند که این گرما می بایست از طریق برد آلومینیومی به بدنه فلزی منتقل گردد. این موضوع کمی کار تعویض چیپ ال ای دی را دشوار خواهند کرد زیرا برد های آلومینیومی سریع تر از برد های عادی خنک می شوند و کف ال ای دی می بایست کامل به برد آلومینیومی بچسبد و فضایی بین آنها نباشد تا حرارت به خوبه به آلومینیوم منتقل گردد.  برای مورد اول میتوانید برد را روی سطح گرمی قرار داده و دمای آنرا روی 60 تا 70 درجه تنظیم نمایید سپس عمل لحیم کاری را انجام دهید. برای مورد دوم میبایست حین لحیم کاری مقداری لبه های ال ای دی را به برد فشار دهید. البته قبل از آن باید کلیه قلع های برد تمیز شده و محل اتصال ال ای دی به برد سطحی صاف داشته باشد. راه حل دوم استفاده از مقدار کمی خمیر سیلیکون هست، مقدار خمیر بسیار ناچیز بوده و باید با دقت تنظیم گردد تا به پایه ها تماس نداشته باشد. راه حل سوم مونتاژ با شابلون خمیر قلع هست که با هیتر، خمیر قلع و شابلون انجام میگردد و بیشترین کیفیت مونتاژ را داراست.